Let’s talk about… pubers en geld

‘Mijn zoon vertrok vanochtend naar school met onder zijn ene arm de airfryer en onder de andere een doos frikandellen uit onze vriezer. Want zijn geld is op, de kantine duur en hij ruikt handel.' Voor dit soort parels uit de puberrealiteit moet je bij Tis Hier Geen Hotel zijn, het platform dat journalist en mediamaker Saskia Smith samen met Martine de Vente opzette om het ook eens op een leuke manier over pubers te hebben. We belden haar op om eens uitgebreid over worstenbroodjes, zakgeld en financiële opvoeding te praten. 

Hoi Saskia, wat leuk dat je tijd voor ons hebt! Ik neem aan dat je zelf ook met pubers in huis woont? 

Bijna niet meer! Mijn dochter is 19 en woont nog thuis, mijn zoon is 22 en heeft inmiddels zijn eigen plek gevonden. We zijn Tis Hier Geen Hotel gestart toen ze allebei op de middelbare school zaten, in de brugklas en in de derde. Toen waren ze nog volop pubers.

Was het leven met twee pubers zo frustrerend dat je een uitlaatklep nodig had? 

Dat viel wel mee hoor. Maar weet je, over kinderen op de basisschool wordt altijd heel leuk geschreven, snoepkrokodillen maken etcetera. Zodra het over pubers gaat, wordt het ineens negatief. Terwijl veruit de meeste pubers níet comazuipen of zwanger raken. Wij wilden graag positieve verhalen schrijven over de doorsnee puber, niet de probleemgevallen. 

Het bleek een schot in de roos! Op Instagram hebben jullie bijna 100.000 volgers, er zijn Tis Hier Geen Hotel-boeken verschenen en er kwam zelfs een theatershow. 

Die theatershow loopt een beetje langs ons heen, maar ja, de herkenning sloeg zeker aan. En hoewel het is begonnen als keukentafelproject, wisten we al meteen dat het potentie had. Martine en ik werken allebei in de journalistiek en media, waardoor we aardig konden inschatten dat het aan zou slaan. Maar goed, het is wel écht groot geworden. Er was een moment waarop onze site de miljoen lezers per maand aantikte. 

Een van de boeken die uit Tis Hier Geen Hotel voortkwam, was het Puber Budget Boek, een financieel handboek voor iedereen met pubers thuis. Want zoals je zelf schrijft: ‘Met pubers in huis weet je één ding zeker: het geld vliegt je zak uit’...

Nou, en dat is ook zo! Tegen de tijd dat je kind achttien is, ben je ongeveer een ton kwijt aan school, sport, kleren, zakgeld, enzovoorts. En als je kinderen beginnen te puberen, komen er allerlei kosten bij. Een telefoonabonnement bijvoorbeeld, merkkleding, of tegenwoordig peperdure skincare. Jij moet dan beslissen hoe je daarmee omgaat: verbied je het, betaal je het voor ze, of grijp je de gelegenheid aan om ze iets over geld te leren? 

Iets zegt me dat die laatste optie jouw voorkeur heeft. 

Ja, je zult je pubers toch langzaam los moeten laten. Vanaf hun achttiende mogen ze zelfstandig financiële beslissingen nemen – tot leningen afsluiten aan toe. Dus zolang ze nog minderjarig zijn en zich in de periferie van jouw leven bevinden, heb je zicht op ze en kun je ze begeleiden bij hun financiële ontwikkeling. En vergeet niet dat jij tot hun 21ste financieel verantwoordelijk bent. Ook daarom wil je voorkomen dat je kind zich bijvoorbeeld in de schulden steekt. 

Hoe heb jij dat zelf aangepakt? 

Op een gegeven moment besloten wij dat onze zoon 100 euro per maand kreeg. Hij mocht zelf weten waaraan hij die besteedde. We zeiden nog tegen hem: ‘Maak het niet meteen op.’ ‘Nee, nee,’ bromde hij. Op dag twee kocht hij een trui van 100 euro, meteen het hele bedrag erdoorheen. Wat nu? Het betekende dat hij de hele maand niet meer met zijn vrienden mee kon, geen worstenbroodjes meer kon kopen in de pauze, enzovoorts. Mijn partner en ik besloten voet bij stuk te houden en er geen geld bij te leggen. Zo werd het een wijze les: voor niets gaat de zon op en je zult altijd goed moeten bedenken waaraan je je geld wilt uitgeven, want dat kun je maar één keer doen. 

Vind je eigenlijk dat scholen ‘financiële opvoeding’ zouden moeten geven? 

Absoluut! Er zullen ongetwijfeld scholen zijn die hier aandacht aan besteden, maar mijn pubers hebben het nooit op school gehad. En ook op het mbo waar ik een paar dagen per week werk, merk ik hoe belangrijk financiële opvoeding is. 

Neem lenen, dat is zoiets abstracts. Als jongeren studiefinanciering aanvragen, hebben ze vaak helemaal niet in de gaten dat daar voorwaarden aan verbonden zijn. Het staat wel op de site van de overheid, maar dat is niet genoeg. Dan kan het zomaar gebeuren dat ze niet op tijd afstuderen en dat na tien jaar ineens DUO op de deur komt kloppen. 

Bovendien kennen veel jongeren de waarde van geld niet goed. Een van mijn studenten was met cryptomunten bezig en verdiende daar een keer een groot bedrag mee. ‘Wat goed,’ zei ik, en ik hield een stichtelijk praatje over dat hij dan eigenlijk een deel opzij zou moeten zetten. Maar in plaats daarvan ging hij met al zijn vrienden naar Barcelona en zei dat hij niet meer naar school zou komen. Een halfjaar later was hij terug. Hij had een leuk weekend gehad, maar daarna heel veel geld verloren. 

Crypto is natuurlijk ook wel een risicovolle belegging…

Ik gebruik, naast een spaarrekening, zelf al jaren Peaks om te beleggen – goed gespreid in indexfondsen, dat durf ik aan. En ik heb mijn kinderen heel vaak mee laten kijken. Op die manier kon ik een leuk gesprek aanknopen over geld: als jij zou moeten beleggen, welke fondsen zou je dan kiezen? En als je heel veel rendement had behaald, waar zou je dat dan aan uitgeven? Bovendien kun je met de Peaks-app mooi laten zien hoe gebeurtenissen in de wereld impact hebben op de economie. Toen de oorlog in Oekraïne uitbrak, doken de koersen in de min. Daarna herstelden ze zich weer. Doordat je dat in Peaks live ziet gebeuren, kun je het heel goed in je financiële opvoeding gebruiken. 

Hoe ben je zelf eigenlijk financieel opgevoed? 

Nogal streng. Ik ben opgegroeid in de jaren 70, in een vrij traditioneel gezin. Mijn vader was van de afdeling financiën, en nam daarbij heel weinig risico. Zelfs een huis kopen vond hij te riskant, want ‘je moet geen geld uitgeven dat je niet hebt.’ Van hem moest ik altijd een kasboekje bijhouden. Als het niet klopte, kreeg ik geen zakgeld. Hierdoor ben ik wel altijd financieel gezond gebleven, al durf ik iets meer risico te nemen dan hij. Zo ben ik dus wel met Peaks in zee gegaan, en ik beleg zelfs ‘Avontuurlijk’!

Wat zou je ouders met pubers nog mee willen geven? 

Praat over geld en probeer het een beetje leuk te maken, het hoeft geen doemgesprek te worden. Laat zien dat je inderdaad voorzichtig en verstandig met geld moet omgaan, maar dat je er ook best van mag genieten. En veroordeel je kinderen niet als ze veertig euro willen uitgeven aan een dagcrème. Zelf heb je waarschijnlijk ook genoeg dingen in de kast staan waarvan je kunt denken: ‘Dat had niet gehoeven’, toch? 

Weet dat je met beleggen risico neemt en je (een deel van) je inleg kúnt verliezen.