“Koop vaker iets voor een ander, daar word je gelukkig van”

Patrick Wessels heeft een obsessieve fascinatie voor consumentengedrag en de psychologie van onze aankoopbeslissingen. Hij verzorgt gastcolleges en lezingen en blogt over hoe consumenten zich gelukkiger kunnen consumeren. Voor onder andere RTL Nieuws, RTL Z en Galileo op RTL 5 werkte hij mee aan uitzendingen. Hij deelt tips en tricks om sparen makkelijker te maken.

Patrick Wessels is consumentenpsycholoog, hoewel hij altijd van plan was om CEO van Shell te worden. Hij maakt graag stedentrips in z’n eentje naar Balkanlanden, staat elke dag vrijwillig om zes uur op en kijkt alleen NPO 1, 2 en 3 omdat hij altijd iets van tv denkt te moeten ‘leren’. Patrick was 25 toen hij begon met beleggen. Hij zet elke maand standaard vijfentwintig procent van zijn salaris opzij.

Wat doe je met al dat gespaarde geld?

“Ik verdeel het over vijf verschillende spaarrekeningen. Eentje voor m’n huis en onderhoud, eentje voor een nieuwe auto – wel tweedehands hoor, niets is zo zonde van je geld als het kopen van een spiksplinternieuwe auto – eentje voor mijn bedrijf, een voor algemeen en de laatste is mijn eigen fonds. Dat is een potje voor uitgaven die ik niet had verwacht, en ook niet had kunnen zien aankomen. Bijvoorbeeld een verkeersboete, of als ik ineens invoerrechten voor een pakketje moet betalen. Mijn fonds vul ik ieder jaar op 1 januari met een paar honderd euro. Dat doet eenmalig pijn, maar de tegenvallers voelen daarna gratis.”

Wauw, vier spaarrekeningen en een eigen fonds. En wat nou als je niet zo verstandig bent als jij, maar wel op een slimmere manier met je geld wilt omgaan?

“Belangrijk is om in te zien dat je jezelf niet kunt aanpassen, maar wel je omgeving. We zijn nou eenmaal irrationele wezens. Het is onzin om te denken dat we door middel van meer kennis ineens goede keuzes kunnen maken. Als je in een winkel staat, weet je heus wel dat je het geld dat je aan een nieuwe trui gaat besteden, soms beter op je spaarrekening kan zetten. Helaas kunnen we dat stemmetje makkelijk wegduwen en onze aankoop goedpraten. Daarom moet je het jezelf zo makkelijk mogelijk maken als je geld wilt overhouden. Je hoeft heus niet meteen vijf spaarrekeningen te openen, maar wel eentje. En zet daar elke maand een vast bedrag op.”

Wat kan je nog meer doen om het jezelf zo makkelijk mogelijk te maken?

“Vertel aan iemand in je omgeving hoeveel je maandelijks opzij zet. Net als wanneer je gezonder wilt eten, helpt het om dit te delen met anderen. Als je dan een keer ‘zondigt’ is de drempel groter: je moet je actie dan niet alleen aan jezelf, maar ook aan die ander verantwoorden. Nog een tip is om alles wat kan van tevoren te betalen. Boek bijvoorbeeld de tickets voor je zomervakantie al in februari. Vanaf dat moment begin je namelijk al te genieten. Als je dan een half jaar later op vakantie gaat, heb je al lange tijd voorpret gehad en ligt het betaalmoment zo ver in het verleden dat het voelt als een ‘gratis’ vakantie.”

Dat klinkt als een manier om jezelf voor de gek te houden

“Ik zie het liever als een manier om je geld zó uit te geven, dat je er gelukkiger van wordt. Dat kun je bijvoorbeeld ook bereiken door vaker iets voor een ander te kopen. Uit onderzoek blijkt namelijk dat het geven van cadeaus mensen een beter gevoel geeft dan het krijgen ervan. Een verzekering daarentegen is typisch zo’n uitgave die mensen beter niet teveel doen, omdat ze er niet gelukkig van worden. Zeg dus alle mogelijke verzekeringen die je niet écht nodig hebt op. Natuurlijk moet je voor zorg verzekerd zijn, maar een telefoon of fiets verzekeren is echt onzin. Zo vaak gaat iets niet kapot, en gebeurt het wel, dan zal je daar automatisch aan wennen, of het opvangen met je spaargeld. Dat is beter dan elke maand tientallen euro’s uitgeven aan een polis die je voor je geluksgevoel helemaal niet nodig hebt.”

Welke ‘fouten’ zie jij mensen vaak maken, wanneer ze hun geld uitgeven?

“Vooral bij grote uitgaven hebben veel mensen de neiging om abstract te denken in plaats van concreet, terwijl andersom veel beter is. Stel, iemand koopt een auto en denkt dan: hij moet groot en stoer zijn en heel hard kunnen. Dat klinkt gaaf, maar wat heb je eraan als je er bijna nooit met meer dan twee man in zit en je er elke dag mee midden door de stad moet rijden?”

Wanneer is het juist wel goed om op zo’n abstracte manier te denken?

“Bijvoorbeeld als je geld opzij zet voor later. Je kunt denken: als ik vijftig euro uitgeef aan een avondje uit, heb ik nu plezier. Dat is heel concreet. Maar als je dat geld die avond niet uitgeeft, heb je meer voor op je spaarrekening en ben je dus vijftig euro dichterbij die vakantie. Dat is een hoger, abstracter spaardoel, want het staat verder van je af. Het is slim om je spaardoel zo levendig mogelijk te maken. Ga alvast langs het reisbureau, koop een lonely planet of kijk een documentaire over de plek van bestemming. Hoe concreter je spaardoel, hoe makkelijker sparen wordt. Je maakt dan handig gebruik van die automatische denkfout waar we vaak last van hebben.”

Een deel van jouw opzij gezette geld gebruik je om mee te beleggen. Op welke manier doe je dat?

“Eigenlijk wilde ik nooit beleggen, maar de rente was zo laag dat ik er voor mijn pensioen toch aan ben begonnen. Twee keer per jaar stop ik een aardig bedrag in een goed gespreid indexfonds, en ik ben van plan om dat veertig jaar vol te houden. Proberen te timen is niets voor mij. Daarbij wil ik zo min mogelijk naar mijn beleggingen kijken, zodat ik niet emotioneel betrokken raak en extra ga inleggen. Ik wil genoegen nemen met het marktrendement. Je kunt me ook wel een satisfier noemen, in plaats van een maximizer.”

Kun je dat uitleggen?

“Ben je een maximizer, dan ben je altijd op zoek naar het mooiste en beste. Een satisfier neemt daarentegen genoegen met een prima keuze. Zit ik bijvoorbeeld in een restaurant met meer dan twintig hoofdgerechten op de menukaart dan begin ik altijd bovenaan en het eerste gerecht dat me lekker lijkt, neem ik. Ik kijk niet verder, want dan ga ik alleen maar twijfelen. Het geeft me rust, en scheelt veel tijd. Tijd die ik goed aan andere dingen kan besteden!”