Zo zit het Nederlandse pensioenstelsel in elkaar

Van plan om eindelijk de financiële voorbereiding op je pensioen eens onder de loep te nemen? Heel goed, want hoe eerder je dit regelt, hoe beter. Voordat je erin duikt, is het handig om te weten hoe het Nederlandse pensioenstelsel in elkaar zit. Ons pensioenstelsel leunt op drie pijlers. In dit artikel leggen we uit welke dat zijn, hoe ze georganiseerd zijn en welke ruimte jij mogelijk hebt om zelf pensioen op te bouwen. 

Het Nederlandse pensioenstelsel is gebouwd op drie pijlers: 

1. Algemene Ouderdomswet (AOW)
2. Pensioen via je werkgever
3. Individuele pensioenvoorziening

Pijler 1: Algemene Ouderdomswet (AOW)

In 1957 was de heer Bakker uit de Boterdiepstraat in Amsterdam de eerste die een AOW-uitkering kreeg. Veel geld was het niet: een alleenstaande kon omgerekend op € 32,45 per maand rekenen en als je een partner had, kreeg je samen € 54. De AOW (‘Algemene Ouderdomswet’) was dan ook echt bedoeld als ‘bodempensioen’: een aanvulling op andere inkomsten. 

Percentage van het minimumloon

In de loop der jaren is de AOW regelmatig aangepast. Zo is het bedrag dat een gepensioneerde krijgt inmiddels gekoppeld aan het minimumloon. In 2023 krijgt een alleenstaande hier 70% van en als je samenwoont of getrouwd bent, ontvang je allebei 50%. Mocht je pas later in Nederland zijn komen wonen of een tijdje in het buitenland hebben gezeten, dan kan het zijn dat je minder ontvangt.

AOW-leeftijd gaat omhoog

In 1957 kreeg je AOW vanaf je 65ste, maar de pensioengerechtigde leeftijd gaat nu stapje voor stapje omhoog. Op zich logisch, want ook onze levensverwachting stijgt – een mens wordt gemiddeld steeds ouder. Je kunt (in principe) dus langer doorwerken én tot op latere leeftijd van je pensioen genieten. Op de site van de Sociale Verzekeringsbank kun je kijken wanneer jij waarschijnlijk AOW krijgt. 

Pijler 2: pensioen via je werkgever

Naast AOW bouwen veel mensen pensioen op via hun werkgever: zo’n 90% van de werkgevers in Nederland heeft een pensioenregeling. In de meeste gevallen betaal je als werknemer ⅓ van de premie zelf en vult je werkgever de resterende ⅔ aan. Zo bouwen jullie samen aan jouw oudedagvoorziening. De premie-afdracht gebeurt meestal voordat je je loon gestort krijgt, het bedrag gaat dus af van je brutosalaris. Hierdoor merk je misschien niet dat je elke maand pensioenpremie betaalt. Op Mijn Pensioenoverzicht kun je eenvoudig zien wat je al aan pensioen opbouwt en hebt opgebouwd via je werkgever, inclusief je verwachte AOW. 

Pensioenfondsen beleggen je premie

In veel gevallen wordt de premie belegd in een pensioenfonds, dat met de inleg van alle deelnemers samen een hoger rendement probeert te halen zodat er uiteindelijk meer pensioen te verdelen valt. Sommige bedrijven hebben een eigen pensioenfonds, maar er zijn ook pensioenfondsen voor specifieke beroepsgroepen en algemene pensioenfondsen.  

Nieuwe pensioenwet

Op 1 juli 2023 ging de nieuwe pensioenwet in. Een nieuwe wet was noodzakelijk, want door de huidige arbeidsmarkt (meer jobhoppers, flexwerkers en zzp’ers) en de veranderende bevolkingssamenstelling (het aandeel ‘ouderen’ neemt toe ten opzichte van de jongere beroepsbevolking) dreigden pensioenfondsen op termijn niet meer uit te komen met hun oude manier van beleggen en pensioen uitkeren. Dankzij de nieuwe wet kunnen de fondsen wat flexibeler beleggen en uitkeren, en dat maakt het iets eenvoudiger om het fondsvermogen beter over de generaties te verdelen. Annette Mosman, ceo van grote pensioenbelegger APG, legde ons uit hoe dat precies zit. 

Pijler 3: individuele pensioenvoorziening 

De AOW en het werkgeverspensioen zorgen er samen niet voor dat iedereen in Nederland zonder geldzorgen met pensioen kan. Zo is de AOW als percentage van het minimumloon geen vetpot, en de kans bestaat dat je via je werkgever niet het pensioen opbouwt dat je in potentie zou kunnen bereiken. Zo kunnen er ‘pensioengaten’ vallen wanneer je van baan wisselt en je oude en nieuwe pensioenregeling niet goed op elkaar aansluiten. Ook kan het zijn dat jouw werkgever geen pensioenvoorziening heeft, of dat je überhaupt niet in loondienst werkt. Daarom mag je ook nog zelf iets regelen voor je pensioen. 

Jaarruimte om fiscaal voordelig zelf pensioen op te bouwen

Elk jaar krijg je van de overheid tot een bepaald bedrag ruimte om fiscaal voordelig geld opzij te leggen voor je pensioen: je ‘jaarruimte’. De hoogte van je jaarruimte is afhankelijk van je inkomen en van het pensioen dat je eventueel opbouwt via je werkgever. Ben je via je werk bijvoorbeeld aangesloten bij een pensioenfonds en betaal je hiervoor premie, dan krijg je minder individuele jaarruimte dan wanneer je geen werkgeverspensioen zou opbouwen. Voor het bedrag binnen je jaarruimte mag je zelf sparen of beleggen voor je oude dag, en daar krijg je dus belastingvoordeel op. Met deze tool van de overheid kun je berekenen of je jaarruimte hebt (en zo ja, hoeveel). 

Alleen inleggen op een geblokkeerde rekening

Maar om het belastingvoordeel te krijgen, moet je wel aan bepaalde voorwaarden voldoen. Zo moet je – binnen je jaarruimte dus – sparen of beleggen via een speciaal pensioenproduct. Zo’n product, meestal een rekening, is geblokkeerd. Dat betekent dat je er tot aan je AOW-leeftijd alleen geld op mag inleggen en er niet zomaar bedragen van kunt opnemen. Doe je dat wel, dan riskeer je een boete en betaal je alsnog (inkomsten-)belasting. Alleen in uitzonderlijke gevallen mag je zonder boete geld van je individuele pensioenrekening afhalen, bijvoorbeeld wanneer je arbeidsongeschikt raakt. 

Gemiste jaarruimte inhalen: reserveringsruimte 

Het kan zijn dat je in een jaar niet al je jaarruimte hebt benut, bijvoorbeeld doordat je even minder geld opzij kon leggen of simpelweg niet aan je pensioen dacht. Gelukkig kun je gemiste jaarruimte tot tien jaar terug inhalen: dat heet je reserveringsruimte. (Voorheen kon je maar tot zeven jaar aan reserveringsruimte gebruiken, de nieuwe pensioenwet maakte daar in 2023 tien jaar van.) Er geldt wel een maximum aan reserveringsruimte dat je per jaar mag ‘opvullen’. Het is slim om steeds bij het ‘oudste’ gemiste jaar te beginnen met inhalen, want zo voorkom je dat er reserveringsruimte komt te vervallen.

Een stelsel op pijlers dus 

De drie pijlers onder het Nederlandse pensioenstelsel moeten je in principe in staat stellen om genoeg pensioen op te bouwen zodat je later geen grote terugval in je inkomen ziet. Precies uitzoeken hoe je ervoorstaat en (vooral) hoeveel jaar- en reserveringsruimte je nou hebt, is even ingewikkeld. Maar als je dat eenmaal getackeld hebt, pluk je daar later de vruchten van. 

En nu: aan de slag! 

Hier een paar handige links voor als je je pensioen financieel gaat regelen:

• AOW-leeftijd berekenen
• Mijn Pensioenoverzicht om te zien wat je in pijler 1 en 2 opbouwt 
• Bereken je jaar- en reserveringsruimte 

De informatie in dit artikel is gebaseerd op de regelingen in augustus 2023. In de loop der tijd kan er altijd iets veranderen aan de wet- en regelgeving rondom pensioen.